ઔષધીય વનસ્પતિઓ
|| 1. આદુ :-
* આદુ નું વૈજ્ઞાનિક નામ જિંગીબર ઓફીસીનસેલે છે.
* આદુ નો છોડ લગભગ બે ફૂટ ઊંચો થાય છે.
* આદુનાં પાન વાંસના ઝાડને મળતા આવે છે.
* આદુને સૂકવીને પછી છોલવાથી સુંઠ તૈયાર થાય છે.
* બંગાળ, ચેન્નઈ, ધાંગધ્રા વગેરે સ્થળોથી પુષ્કળ પ્રમાણમાં સુંઠ મળી આવે છે.
* આદુ ખોરાક પચાવવામાં ઘણું સારું કામ કરે છે.
* ગરમ ઘી માં ગોળ મેળવી એકરસ થાય ત્યારે સૂંઠનો પાવડર મેળવી ખાવાથી ખાંસી નો કફ પાકીને નીકળી જાય છે.
|| 2. આંબળા :-
* આમળા નું વૈજ્ઞાનિક નામ emblica officinalis છે.
* આમળાનું ઝાડ સૂકા પાનખર જંગલોમાં થાય છે અને તેનાં પાંદડાં આમલી જેવા હોય છે.
* તેના પર દિવાળી એટલે કે કારતક મહિનાની આસપાસ ફળ લાગી જાય છે અને તે પણ બજારમાં પોષ-મહા મહિના સુધી વેચાતાં મળે છે.
* આમળાને ધાત્રી પણ કહે છે.
* ત્રિફળામાં આમળા નો ઉપયોગ થાય છે.
* આમળાનું શરબત ઘણું રુચિકર તથા ગરમી દૂર કરનાર છે.
* આમળાને સંસ્કૃતમાં અમૃતા કહે છે.
* આમળાનો ઉપયોગ મુરબ્બો તથા અથાણું તરીકે પણ થાય છે.
|| 3. આમલી :-
* આમલીના ઝાડ આપણા દેશમાં બધે જ જોવા મળે છે.
* આમલીનો ઉપયોગ વધારે ઝાડામાં ચોખાના ઓસામણ સાથે આમલીનું પાણી અપાય છે.
* તે અવાજ નું પ્રદૂષણ અટકાવે છે.
* વીંછીના ડંખ પર કચુકા ને ઘસીને લગાડવાથી તે ચોંટી જશે અને ઝેર શોષી છૂટો પડે છે.
* ઉનાળામાં પિત્ત શમન માટે તેના પાણીમાં ગોળ મેળવી સેવન કરવામાં આવે છે.
* આમલીના ફુલ ખાટા, સ્વાદિષ્ટ અને રુચિકર હોય છે.
|| 4. મીંઢી આવળ :-
* મીંઢી આવળના વેલા જમીન પર પથરાય છે.
* ઝાડા કરાવવા માટે તેના પાનને રાત્રે પલાળીને સવારે ગાળી કે ઉકાળો કરીને પીવામાં આવે છે.
|| 5. આવળ :-
* આવળ ભારતીય ઉપખંડમાં જોવા મળતી એક વનસ્પતિ છે.
* તે ભારતના મોટાભાગના પ્રદેશોમાં થાય છે.
* સોનેરી રંગના ફૂલો થી આ છોડ તરત ઓળખાઈ જાય છે.
* આંખો માટે હિતકારક છે.
* આવળ નો ઉપયોગ પગ મચકોડાઈ અને સોજો આવે ત્યારે પાન બાફીને બાંધવાથી સારો લાભ થાય છે.
|| 6. અશોક :-
* અશોક નો મહત્વ નો ઉપયોગ તેની છાલને સુકવીને માસિક ધર્મમાં અત્યાધિક એટલે કે વધારે પડતો રક્તસ્ત્રાવ રોકે છે.
|| 7. આંબો :-
* આંબા નું વૈજ્ઞાનિક નામ મેગ્નીફેરા ઇન્ડિકા છે.
* આંબાના ઝાડ ભારત દેશમાં સર્વત્ર જોવા મળે છે.
* આંબા પર વર્ષમાં એકવાર શિયાળામાં ફૂલ આવે છે અને તેના પર કેરીઓ થઈ તે ઉનાળામાં પાકે છે.
* કેરીના રસના સેવનથી શરીરમાં સારા પ્રમાણમાં લોહી વધે છે.
* કાચી કેરીના જાતજાતના અથાણા બનાવાય છે.
* તેમ જ ઉનાળામાં કાચી કેરીના છીણ નો રસ નીચોવી તેમાં ગોળ કે ખાંડ મેળવી પીવાથી ગરમી એટલે કે લુ દુર થાય છે.
* કેરીનો મુરબ્બો બનાવી ખાવામાં વપરાય છે.
* ગોટલીનું ચૂર્ણ મધ સાથે આપવાથી હરસ અને સફેદ પ્રદર રોગ મટે છે.
* નસકોરી ફૂટે ત્યારે ગોટલીનો રસ નાક માં નાખવો જોઈએ.
|| 8. ડમરો :-
* ડમરો એક સુગંધિત છોડ છે.
* તે બાગ-બગીચામાં તેમજ ઘર આંગણે ઉછેરવામાં આવે છે.
* તેના પાનના રસના ટીપા કાનના દુખાવામાં ખૂબ જ ઉપયોગી છે.
* કફ મટાડવા માટે પણ ડમરા નો ઉપયોગ થાય છે.
* ડાયાબિટીસ, મરડો અને મસાની બીમારી માં પણ વપરાય છે.
|| 9. તજપાન :-
* આ વૃક્ષ એરોમેટિક એટલે કે સુવાસિત દ્રવ્યો યુક્ત હોય છે.
* ગુજરાતમાં વનસ્પતિ ઉદ્યાન ગાંધીનગરમાં મોટા વૃક્ષો આવેલા છે.
* ખોરાકને સ્વાદિષ્ટ અને સુપાચ્ય તેમજ શક્તિદાયક બનાવે છે.
* તેની સૂકાયેલી છાલ ગરમ મસાલામાં વપરાય છે.
* સ્વાદે તીખી અને મીઠી હોય છે તથા તેનું તેલ સુવાસિત દ્રવ્ય તરીકે વપરાય છે.
|| 10. તુલસી :-
* તુલસીનો છોડ ભારતમાં ઘણી બધી જગ્યાએ જોવા મળે છે.
* તુલસીનો છોડ ૨ થી ૪ ફૂટ ઊંચો થાય છે આ એક બહુવર્ષાયુ છોડ છે.
* તુલસીથી આજુબાજુમાં રોગ ઉત્પન્ન કરનારા જીવાણુ મૃત્યુ પામે છે અને તેનાથી હવા શુદ્ધ થાય છે.
* તુલસી બે જાતની છે કાળી અને ધોળી.
* તુલસીએ તંદુરસ્તી આપનારી છે.
* દરેક ઘરના આંગણામાં તુલસીનો છોડ આદરપૂર્વક વાવવામાં આવે છે.
* તુલસીના એક તોલો પાન લેવા અને તેને અડધા શેર પાણીમાં ઉકાળવા અને પાણી અડધું રહે પછી તેને ગાળીને પીવાથી તાવ, આળસ, સુસ્તી, અરુચિ, બળતરા વગેરે મટે છે.
* આ સિવાય તેના ઔષધી રૂપે ઘણા બધા પ્રયોગો દર્શાવેલા છે.
* એલર્જી વાળા જો એક મહિના સુધી તુલસીનું સેવન કરે તો એલર્જી મટી જાય છે.
|| 11. દમવેલ :-
* દમવેલ ના મૂળ તથા પાનમાં alkaloid તત્વ હોય છે.
* પેટના દર્દીઓ માટે ખૂબ જ ઉપયોગી છે.
* આખા છોડ ઉપર રૂંવાટી હોય છે.
* અસ્થમા અને મરડો મટાડવા માટે ખૂબ ઉપયોગી છે.
|| 12. દારૂડી :-
* દારૂડી ના બીજ નો ઉપયોગ પેટના રોગોમાં થાય છે.
* તેના ઓઈલનો ઉપયોગ ચામડીના રોગો માટે દવા તરીકે વપરાય છે.
* દારૂડી એ મૂળ કમળામાં અને ત્વચામાં લેપ માટે વપરાય છે.
|| 13. દાડમ :-
* દાડમ એ બળતરા અને તરસ મટાડે છે.
* દાડમથી જઠરાગ્નિ વધે છે.
* વધારે પડતા ઝાડા થયા હોય ત્યારે દાડમ નો ઉપયોગ ફાયદાકારક નીવડે છે.
* બાળકોની ખાંસી સમયે એના છોડને ઘસીને પીવડાવવાથી લાભ થાય છે.
|| 14. દેશી બાવળ :-
* દેશી બાવળ એક વૃક્ષ છે.
* દેશી બાવળ નો મુખ્ય ઉપયોગ બાવળનું દાતણ દાંત ને સાફ કરવા માટે થાય છે અને તેનાથી દાંત મજબુત થાય છે.
|| 15. ધતુરો :-
* ધતુરા ના છોડ દોઢ બે હાથ ઊંચા હોય છે.
* ધતુરાના બે પ્રકાર છે પ્રથમ કાળો ધતુરો અને દ્વિતીય સફેદ ધતુરો.
* દવા ના ઉપયોગ માં કાળો ધતુરો જ વપરાય છે.
* અત્યંત ઝેરી હોવાથી તેનો ઉપયોગ સામાન્ય માણસે કરવો નહીં.
* સોજો ઉતારવા માટે પણ તેનો ઉપયોગ થાય છે.
* શ્વાસ ચડે ત્યારે તેને શાંત કરવા તેના બી આપવામાં આવે છે.
* ધતુરો ઝેરી હોવાથી તેને ઘરઆંગણે રાખવો જોઈએ નહીં.
|| 16. વાંસ :-
* વાંસ ૧૫થી ૨૦ ફૂટ લાંબો વધે છે.
* તેના પર લાંબા અને પાતળા પાન આવે છે.
* વાસના કુમળા ફૂટતા તેના ફણગા માં ઘણું જોર હોય છે. અને અથાણું બનાવવામાં પણ ઉપયોગી છે.
* આ સિવાય વાંસમાંથી ટોપલા, ટોપલી, ખુરશી, છાપરા વગેરે બનાવવામાં આવે છે.
* વાંસમાંથી વાંસનું કપૂર નીકળે છે.
* વાસ ઈમારતી કામમાં ખૂબ જ વપરાય છે.
|| 17. લીમડો :-
* ભારતમાં સર્વત્ર કોઈપણ પ્રકારની જમીન ઉપર થતું એ એક વિશાળ વૃક્ષ છે અને તે સરળતાથી અને ઝડપથી ઊગે છે.
* તેના પર સફેદ કલરના ફૂલ આવે છે.
* લીમડાના સેવનથી ઘણા રોગો મટે છે.
* મચ્છરોને મારવા માટે લીમડાના પાન નો ધુમાડો કરવામાં આવે છે.
* ચામડીના રોગોમાં લીમડાના પાનને પાણીમાં ઉકાળીને પાણી થી નવડાવવામાં આવે છે.
* લીમડાના બીજનું તેલ ચામડીના રોગમાં વપરાય છે.
* સુવાવડી સ્ત્રીને તેના પ્રસવ બાદ ત્રણ ચાર દિવસ લીમડાનો રસ પીવાથી સુવા રોગ થતા નથી.
* તેનો મુખ્ય ઉપયોગ ચામડીના રોગમાં થાય છે.
|| 18. સરગવો :-
* સરગવો એ એક વૃક્ષ છે.
* સરગવાના મૂળનો કાઢો કરી પીવાથી પથરી તૂટે છે.
* માણસના હાડકાને મજબૂત કરવા માટે સરગવો ખૂબ જ ઉપયોગી છે.
* લંબાઈ વધારવા માટે સરગવાની શીંગના શાકનો ઉપયોગ પણ થાય છે.
|| 19. સલાઈ :-
* ધૂપ અને અગરબત્તી માં ખૂબ જ ઉપયોગી છે.
* સલાઈ એ એક પ્રકારનું વૃક્ષ છે.
* તેનો ધુમાડો જંતુનાશક ગણાય છે.
* ચામડીના રોગો પર સલાઈ નો ઉપયોગ થાય છે.
|| 20. સમુદ્રસોખ :-
* ચામડીના રોગો મટાડવા માટે સમુદ્ર શોખ નો ઉપયોગ થાય છે.
* સમુદ્રસોખ ટોનિક તરીકે પણ ઉપયોગી છે.
* સમુદ્ર શોખના વેલા થાય છે.
|| 21. સપ્તપર્ણ :-
* સપ્તપર્ણ એ એક પ્રકારનું વૃક્ષ છે.
* મુખ્યત્વે તેનો ઉપયોગ મેલેરિયામાં થાય છે.
|| 22. સર્પગંધા :-
* સર્પગંધા નાનો રુવાંટીવાળું છોડ, બગીચા અથવા ઘર આંગણે ઉછેરવામાં આવે છે.
* ફૂલ સફેદ અને ગુલાબી રંગના ગુચ્છામાં થાય છે.
* શોભા ના છોડ તરીકે કૂંડામાં પણ ઉછેરવામાં આવે છે.
* તેનો મુખ્ય ઉપયોગ હાઈ બીપીમાં થાય છે.
* મૂળનો ઉકાળો આંતરડાના દુખાવામાં અને પાનનો રસ આંખની કીકીની છારી મટાડવામાં થાય છે.
|| 23. શીકાકાઈ :-
* શિકાકાઈ ના મુખ્ય ઉપયોગ વાળ ધોવામાં થાય છે.
* શિકાકાઈમાં રેનીન પુષ્કળ પ્રમાણમાં હોય છે.
* સાબુ તથા શેમ્પૂની બનાવટમાં ખૂબ જ ઉપયોગી છે.
* પાન અને ફળ નો ઉકાળો વધુ માત્રામાં રેચક અને ઊલટી કરાવનાર તરીકે વપરાય છે.
|| 24. શતાવરી :-
* શતાવરી ના વેલા કાંટાવાળા હોય છે અને બેથી ચાર ફૂટ ઊંચા વધે છે.
* તેના પર સફેદ રંગના નાના અને સુગંધિત ફૂલો આવે છે.
* તેના મુખ્યત્વે મૂળ ઉપયોગી છે.
* પુષ્ટિ તથા ધાતુ વૃદ્ધિ માટે ઉપયોગી છે.
* મૂળ ખોદવાથી સુતરના તાંતણા ના ઝુમખા જેવા ઝુમખા નીકળે છે.
* જનની ને દૂધ વધારવા તેનો પાવડર દૂધમાં પીવડાવવું જોઈએ.
* રક્ત શુદ્ધિ માટે તેનું શરબત બનાવી વપરાય છે.
|| 25. શંખ પુષ્પી :-
* શંખપુષ્પી નો મુખ્ય ઉપયોગ યાદ શક્તિ વધારવા માટે થાય છે.
* શંખપુષ્પી નો છોડ પડતર રેતાળ જમીનમાં પથરાયેલો જોવા મળે છે.
* તેના ફૂલ સફેદ જાંબલી રંગના હોય છે.
* શંખપુષ્પીના પાનની ધૂણી દમ અને શ્વાસના રોગોમાં ઉપયોગી છે.
|| 26. વીંછી કાંટો :-
* વીંછી કાંટોનો ઉપયોગ અસ્થમામાં થાય છે.
* પાંદડા ની લંબાઈ કરતાં તેના પર્ણદંડ વધુ લાંબા હોય છે.
* ન્યુમોનિયા માં તેનો ઉપયોગ પ્રચલિત છે.
|| 27. રતનજ્યોત :-
* રતન જ્યોત એ એક છોડ છે.
* તેમાંથી બાયોડીઝલ નામ નું એન્જિન ઓઇલ મેળવવામાં આવે છે. જે વાહનો માં બળતણ તરીકે વપરાય છે.
* તેનો ઉપયોગ તેલ અને સાબુ ઉદ્યોગમાં થાય છે.
* બાળકો રતન જ્યોત ના ફળ કે બીજ ખાઈ નહીં તેની કાળજી રાખવી જોઈએ.
|| 28. લીંડીપીપર :-
* તે એક નાનો વર્ષાયુ છોડ છે.
* જે સર્વત્ર જોવા મળે છે
* લીંડીપીપર નો અર્થ ઉત્તેજક, સ્વાસ્થ્ય કારક, શક્તિવર્ધક, કૃમિનાશક અને ગર્ભાશય સ્ત્રી અવરોધક છે.
* સ્ત્રીના કમરના દુખાવા માટે અને ગેસની તકલીફ માં વપરાય છે.
* જૂની ખાંસીમાં લીંડીપીપર અને મધ અકસીર દવા છે.
* ઉનાળામાં આ છોડ સુકાઈ જાય છે અને વરસાદ પડે નીચે મૂળમાંથી ફરીથી નીકળી વિકાસ પામે છે.
|| 29. રોશા ઘાસ :-
* સુવાસિત તેલ મેળવવામાં આવે છે.
* તેનો ઉપયોગ સંધિવા તથા મણકા ના દુખાવા પર અન્ય તેલ સાથે ભેળવીને માલિશના રૂપે કરવામાં આવે છે.
|| 30. બીલી :-
* બીલીના ઝાડ પાનખર છે.
* શંકર ભગવાનના મંદિરમાં અવશ્ય વાવવામાં આવે છે
* તેના પાન ત્રિદલ હોય છે.
* આ પાન શિવ પૂજામાં વપરાય છે.
* તેના ઝાડ પર કોઠા જેવા ફળ આવે છે.
* તેના ફૂલ સફેદ કલરના અને સુગંધીદાર હોય છે.
* આંખના રોગમાં તેના પાન વાટીને આંખમાં અંજાય છે.
* ગૌમૂત્રમાં બીલી, માટી તેલ મેળવી પકવીને કાનમાં નાખવાથી તે કાનની બહેરાશ દૂર કરે છે.
* બીલી એ ઘણી પૌષ્ટીક, પાચન અને ગ્રાહી છે.
* આવી દીપન, પાચક અને ગ્રાહી વનસ્પતી ભાગ્યે જ જોવા મળે છે.
|| 31. બ્રાહ્મી :-
* યાદ શક્તિ વધારવા માટે ઉપયોગ થાય છે.
* ફુલ હલકા અને ભૂરા રંગના થાય છે.
* પ્રમેહ જેવા દર્દો માં પણ વપરાય છે.
* પાનનો રસ બાળકોને ઉધરસ અથવા શ્વાસનળીના સોજામાં ઉપયોગી છે.
* તેના સેવનથી ઉલટી થાય છે.
* બ્રાહ્મી કબજિયાતને દૂર કરે છે.
* બ્રાહ્મી પેશાબ લાવવામાં મદદ કરે છે.
|| 32. બાવચી :-
* બાવચી નાનો વર્ષાયુ છોડ છે.
* બાવચીના પાન અતિસાર મરડામાં વપરાય છે.
* તેનું બીજ કુષ્ટ રોગમાં ઉપયોગી છે.
|| 33. નીંબુ :-
* નીંબુ એક પ્રકારનું ઘાસ છે.
* આ ઘાસ માંથી સુગંધિત તેલ મેળવવામાં આવે છે.
* તેનો ઉપયોગ સાબુમાં થાય છે.
* ઘાસનો ઔષધી અને સોડમ માટે ઉપયોગ થાય છે.
* સૌંદર્ય પ્રસાધનો બનાવવામાં પણ ઉપયોગ થાય છે.
|| 34. ફુદીનો :-
* ફુદીનો ભારતમાં સર્વત્ર થાય છે.
* તેનો ઉપયોગ ખાદ્ય પદાર્થને ઔષધિરૂપે કરવામાં આવે છે.
* ફુદીનાના તેલનો મુખ્યત્વે ઉપયોગ ઔષધી, ખાદ્ય અને સૌંદર્ય પ્રસાધન સામગ્રીમાં થાય છે.
|| 35. ઈસબગુલ :-
* ઇસબગુલ તેના બીજ અને ભુશા માટે વિશ્વ પ્રખ્યાત છે.
* ઈસબગુલ કબજિયાત, પેટના વિકારો માં ઉપયોગમાં લેવામાં આવે છે.
* ઈસબગુલના બીજમાં કોલેસ્ટ્રોલ ઓછા કરવાના ગુણ રહેલા છે.
|| 36. નીલગીરી :-
* નિલગિરીનું તેલ શરદી, ફેફસાના દર્દી માટે ઉપયોગી છે.
* આ ઉપરાંત તાવ અને મુત્ર કોથળી માં સોજો વગેરે ની સારવારમાં પણ વપરાય છે.
|| 37. નગોડ :-
* તે મુખ્યત્વે સાંધાના દુખાવામાં ઉપયોગી છે.
|| 38. કોઠી :-
* કોઠી નું વૃક્ષ થાય છે.
* પિત ચરમરોગ, સ્ત્રીઓમાં પ્રદર રોગમાં ખૂબ જ ઉપયોગી છે.
* તેને અંગ્રેજીમાં વુડ એપલ કહે છે.
* હરસ અને મસા માં પણ ઉપયોગી છે
|| 39. કેરડા :-
* કેરડા નો ઉપયોગ અથાણામાં વિશેષ પ્રમાણમાં થાય છે.
* કેરડા આયુર્વેદનું ઉત્તમ ઔષધ છે.
* ગુજરાત કરતાં કચ્છ-કાઠિયાવાડમાં તેનો વધારે પ્રમાણમાં ઉપયોગ થાય છે.
* કેરડાનું અથાણું ડાયાબિટીસવાળા એ નિયમિત ખાવું જોઈએ.
* પથરી જેવા મૂત્રમાર્ગમાં રોગોમાં થતો મૂત્રનો અવરોધ-દુખાવો કરનાર છે અને કૃમિનો નાશ કરે છે.
* કેરડા નો નિયમિત ઉપયોગ કરવાથી ઘણી વખત ની જૂની કબજિયાત દૂર થાય છે.
* કેરડા નો ઉપયોગ ઉધરસ, શરદી અને કફના રોગોમાં ખૂબ જ હિતાવહ છે.
|| 40. ખેર :-
* ગુજરાતના મોટાભાગના જંગલમાં ખેલ થાય છે.
* આ એક મોટું કાંટાળું વૃક્ષ છે તેમાંથી કાથો મેળવવામાં આવે છે.
* ૨૦ થી ૩૦ ફૂટ ઊંચા આ ઝાડનું ગૂંદર ખાવાલાયક હોય છે.
* વહેતું લોહી બંધ કરવામાં ખૂબ જ ઉપયોગી છે.
* આના લાકડામાંથી તબલા બનાવવામાં આવે છે.
* તેના પાન મોટા, સંયુક્ત અને ચળકાટ મારતા જાડા હોય છે.
* આ વૃક્ષનો ઉપયોગ લાખ ઉછેર માટે થઈ શકે છે.
|| 41. ગરમાળો :-
* ગરમાળા નું મોઢું પાનખર ઝાડ થાય છે.
* વસંત ઋતુમાં આ ઝાડ આખું સોનેરી પીળા રંગના પુષ્પોથી છવાયેલું આકર્ષક લાગે છે.
* દેશી સીંગોમાં કાળા રંગનો ચીકણો ગર્ભ હોય છે.
* ગરમાળા નો ઉપયોગ પેટના રોગોમાં વધારે થાય છે.
* સાંધાની પીડા દૂર કરવામાં સાંધા ઉપર ચોપડવામાં આવે છે.
* કાકડા વધીને દુખાવો થાય ત્યારે તેની છાલને પાણીમાં ઉકાળી તેનાં કોગળા કરવાથી આરામ મળે છે.
|| 42. ગળો :-
* તેનો વેલો થાય છે
* તેનું સંસ્કૃત માં નામ અમૃતા છે.
* બીજા કોઈ પણ ઝાડ પર તેના વેલા ચઢી જાય છે.
* ખાસ કરીને કડવા લીમડા પરની ગળો ઉત્તમ હોય છે એવી માન્યતા છે.
* તેના પાન પીપળના પાન જેવા હોય છે.
* ડાયાબિટીસમાં ખૂબ જ ઉપયોગી છે.
* શરીરના વાયુ, પિત્ત, કફ આ ત્રણે દોષોના વિકારોને દૂર કરીને શરીરને તંદુરસ્ત બનાવે છે.
* આજકાલ મીઠી પેશાબ ના રોગો ઘણા જોવા મળે છે તેમાં ગળો ઘણું સારું કામ આપે છે.
* ગળાના વેલા ઉપર પર્ણો માત્ર ચોમાસા પૂરતા જ રહે છે પછી તે પર્ણ રહિત થઈ જાય છે.
|| 43. ગુગળ :-
* મારવાડ કચ્છ-સૌરાષ્ટ્ર, સિંધ, સિંગાપુરમાં તેના ઘણાં ઝાડ થાય છે.
* ગુગળ નો ઉપયોગ દુખાવામાં સાંધાના દુખાવામાં અને વાયુના રોગમાં થાય છે.
* યોગરાજ ગૂગળ, કાંચનાર ગૂગળ, ત્રિફળા ગૂગળ વગેરે અનેક દવાની બનાવટોમાંથી તૈયાર થાય છે.
* શરીરની ચરબી ઘટાડવા માટે ગુગળ પાણી સાથે લેવાથી ઘણો ફાયદાકારક છે.
* ગૂગળનું આયુષ્ય અન્ય કરતા ઓછું હોય છે.
* સામાન્ય જનતા તેનો ધૂપ, અગરબત્તી વગેરેમાં ઉપયોગ કરી હવા શુદ્ધ કરે છે.
|| 44. ગોખરું :-
* ગોખરુ ના બે પ્રકાર જોવા મળે છે પ્રથમ બોડા ગોખરુ દ્વિતીય વેલા ગોખરૂં.
* ગોખરું ના ફળ ઉપર ત્રણ બાજુ કાંટા હોય છે.
* ગોખરું ને તલના છોડ જેવા પાન થાય છે અને જમીનથી એક ફૂટ જેટલો ઊંચો છોડ હોય છે.
* ઉભા ગોખરૂં કચ્છમાં જ થાય છે જ્યારે બેઠા ગોખરુ ગુજરાતમાં બધે જ થાય છે.
* ગોખરૂં શક્તિવર્ધક મનાય છે.
* આ સિવાય તેનો ઉપયોગ પેશાબ લાવવામાં પણ થાય છે.
* એ પથરીને તોડવા માટે પણ તે વપરાય છે.
* શીતળા, ઓરી, અછબડા ની ગરમી કાઢવા માટે પણ વપરાય છે.
|| 45. અધેડો :-
*નાનો વર્ષાયુ છોડ સર્વત્ર થાય છે.
* અધેડાના બીજને દૂધમાં ખીર તરીકે પીવાથી અઠવાડિયા સુધી ભૂખ લાગતી નથી.
* મગજ ના અનેક રોગો ઉપર અકસીર ઔષધ તરીકે વપરાય છે.
* જે જંતુઓના ડંખમાં પણ ઉપયોગી છે.
* કફ અને મેદસ્વીતા તથા મરડામાં ખૂબ જ ઉપયોગ થાય છે.
|| 46. અર્જુન સાદડ :-
* અર્જુન સાદડ નું ઝાડ થાય છે.
* આની છાલ નો ઉપયોગ હૃદયરોગમાં થાય છે.
* તેનું અર્જુનારિષ્ટ હૃદયરોગના દર્દીને અપાય છે.
|| 47. અરડૂસી :-
* અરડૂસીના છોડ તો ઘર આંગણે વાવેલા જોવા મળે છે.
* તેની ડાળી જમીનમાં લગાવવાથી તેનો છોડ તૈયાર થઈ જાય છે.
* અરડૂસી ના પાન જામફળ જેવા પણ અણીદાર અને લાંબા હોય છે.
* અરડૂસીના ઉપર ધોળા ફૂલ બેસે છે જે સિંહ ના મોઢા જેવો હોવાથી તેને સિંહાસ્ય પણ કહે છે.
* સુકી અને કફવાળી એમ બંને ઉધરસમાં અરડૂસી ખૂબ જ હિતાવહ છે.
* કફ છૂટતો ના હોય અને અવાજ કરતો હોય, કાચો કફ હોય, કાઢવામાં તકલીફ થતી હોય તો તેમાં અરડૂસી સારું કામ કરે છે.
* અતિ કડવી હોય છે પરંતુ પેટમાં દવા સ્વરૂપે લીધા બાદ અમૃત નું કામ કરે છે.
|| 48. અરીઠા :-
* અરીઠા અતિ ઉત્તમ ઔષધ છે.
* અરીઠા ના ઝાડ જૂજ પ્રમાણમાં જોવા મળે છે.
* અરીઠા એ વિષનાશક છે સાપના ઝેર, સોમલ, વછનાગ, અફીણ વગેરેની ઝેરી અસરને દૂર કરવામાં અરીઠાનું પાણી પીવડાવવામાં આવે છે.
* અરીઠાના પાણીથી ગરમ તથા રેશમી કાપડ સાફ થાય છે.
* માથું ધોવામાં પણ અરીઠાનું પાણી ખૂબ જ ઉપયોગી છે.
* ઘરેણાનો મેલ સાફ કરવા માટે અરીઠાનું પાણી સોની લોકો વાપરે છે.
* અરીઠા, આમળા, શિકાકાઈ તથા કપૂરકાચલી ના પાવડર ના પાણીથી શરીર તથા માથું ધોવું શ્રેષ્ઠ ગણાય છે.
|| 49. અશ્વગંધા :-
* અશ્વગંધા એક વનસ્પતિ છે.
* જે ખાનદેશ બહાર પશ્ચિમ ઘાટ તથા અન્ય અનેક સ્થાનોમાં જોવા મળે છે
* હિન્દીમાં આ છોડને સામાન્ય રીતે અષ્ટગંધ કહેવામાં આવે છે.
* લીલાશ પડતા પીળા રંગનો સૂક્ષ્મ ફૂલવાળો છોડ પડતર ખુલ્લા વિસ્તારમાં જોવા મળે છે.
* આ વનસ્પતિનો છોડ બે હાથ જેટલી ઊંચાઈ ધરાવે છે.
* આ વનસ્પતિ વર્ષાઋતુમાં પેદા થાય છે. પરંતુ કેટલાક સ્થાનો પર બારેમાસ મળતી હોય છે.
* પાનની લુગદી ચામડીના રોગ તેમજ અશ્વગંધા ક્ષય રોગ માં કામ માં આવે છે.
* મૂળને વાટીને અથવા ઘસીને ઘા તથા સોજા ઉપર લગાવવામાં આવે છે.
* અશ્વગંધા અને શક્તિવર્ધક છે.
* અશ્વગંધા દૂધ અને સાકર સાથે લેવાથી વધુ ફાયદો કરે છે.
|| 50. આંકડો :-
* શરીરમાં વેદના પર બાહ્ય ઉપચાર તરીકે આંકડા નું દૂધ ઉપયોગી બને છે.
* તે કુદરતનું એર કંડીશનર છે.
* આંકડો એ વાતાવરણને ઠંડું રાખે છે.
* જે જમીન અને હવામાનને ભેજવાળું અને ઠંડુ રાખે છે.
|| 51. વડ :-
* વડનું ઝાડ બહુ મોટું અને ઘટાદાર હોય છે.
* આ ઝાડને પૂજ્ય ગણવામાં આવે છે.
* વડસાવિત્રી વ્રત વખતે કુમારિકાઓ આ ઝાડની પૂજા કરે છે.
* ગુજરાતમાં નર્મદા નદીના કિનારે શુકલતીર્થ પાસે મોટો અને જૂનો કબીર વડ આવેલો છે.
* ધાતુ વિકારોમાં વડનું દૂધ ઉત્તમ માનવામાં આવે છે.
* વડની વડવાઈનું દાંતણ કરવાથી દાંત મજબૂત અને ચોખ્ખા થાય છે.
* શારીરિક શક્તિ મેળવવા પતાસામાં વડનું દૂધ એકઠું કરી રોજ તાજુ ખાઈ જવું.
* વડના પાનનો ઉપયોગ પતરાળા બનાવવામાં થાય છે.
* કલકત્તા પાસે હાવડા બોટનીકલ ગાર્ડનમાં વડ નુ મોટામાં મોટું ઝાડ આવેલ છે.
|| 52. વછનાગ :-
* ગામડાઓમાં આને વાંઢવાન્ઢીંયો કહે છે.
* વછનાગ એ તાવ અને શરદીમાં તેમજ કફ માં ઉપયોગી છે.
|| 53. વાવડીંગ :-
* વાવડીંગ નો ઉપયોગ કૃમિ નાશક તરીકે બાળકોમાં થાય છે.
* વાવડીંગ એ એક પ્રકારનો છોડ છે.
|| 54. વિકડો :-
* વિકળો એ એક પ્રકારનું ક્ષુપ છે.
* કમળા ના રોગમાં મુખ્ય ઉપયોગ થાય છે.
|| 55. મરડાસિંગ :-
* મરડાસિંગ એક પ્રકારનું ક્ષુપ છે.
* તેના પર આમળેલી દોરડી સિંગ આવે છે.
* મુખ્યત્વે નાના બાળકોમાં પેટના રોગોમાં ઉપયોગી છે અને મરડામાં તેનો ઉપયોગ થાય છે.
|| 56. મામેજવો :-
* તે એક વર્ષાયુ છોડ છે.
* સૂકા છોડ નો પાવડર અને મધનું મિશ્રણ લોહીની શુદ્ધિ માં ઉપયોગી છે.
* ડાયાબિટીસને અંકુશમાં રાખવા માટે ખૂબ જ ઉપયોગી છે.
|| 57. માલકાંગણી :-
* તે એક પ્રકારનો વેલો છે.
* તેની છાલ બેરીબેરી માં ઉપયોગી છે.
|| 58. મીંઢળ :-
* મીંઢળ કૃમિ નાશક તરીકે ઉપયોગી છે.
* સાપના ડંખ ના ઉપચારમાં પણ વપરાય છે.
* તે પડતર વિસ્તારમાં થડ ઉપર કાંટા સાથે જોવા મળે છે.
* શરૂઆતમાં સફેદ ફૂલ અને બાદમાં પીળા ફૂલ થાય છે.
* છાલનો લેપ સંધિવા ના સાંધા ઉપર, પીડાકારક મરડામાં મૂળની છાલ તેમજ જંતુનાશક અને હાડકાના દુખાવામાં વપરાય છે.
|| 59. મુસળી :-
* તે એક છોડ છે.
* અને તે મુખ્યત્વે શક્તિવર્ધક છે.
|| 60. કુંવરપાઠું :-
* કુંવરપાઠું સદા લીલુ રહેલું બારેમાસ સર્વત્ર ઉપલબ્ધ છે.
* તેના પાનના અંદરનો પોચો ભાગ આયુર્વેદિક ચિકિત્સા પદ્ધતિમાં ઉપયોગમાં લેવામાં આવે છે.
* દાઝ્યા પર લગાડવામાં તથા ચામડીના રોગોમાં ખુબ જ ઉપયોગી છે.
* આંખો માટે ગુણકારી ગણાય છે.
* કુંવારપાઠાનો ઉપયોગ સૌંદર્ય પ્રસાધનો બનાવવામાં પણ થાય છે.
|| 61. હરડે :-
* ગુજરાતના વનો માં હરડેના વૃક્ષો જોવા મળે છે.
* લાંબી વજનદાર પાણીમાં ડુબવા વાળી તથા બે થી વધારે તોલા વજનવાળી હરડે ઉત્તમ ગણાય છે.
* જેમ વધારે વજન તેમ કીમતી માનવામાં આવે છે.
* અને માતા તુલ્ય કહી શકાય. જેની મા મરી જાય તેની મા હરડે છે.
* બળવાન બનાવવા માં હરડે ઉપયોગી છે.
* મરેલા ઢોરના ચામડાં ને મજબૂત નરમ બનાવવા માટે હરડે નું પાણી વપરાય છે.
|| 62. હળદર :-
* હળદર એ એક પ્રકારનો છોડ છે.
* વાગેલા ઘા ઉપર વહેતું લોહી બંધ કરવા હળદરનો ઉપયોગ થાય છે.
* મૂત્રમાર્ગના બધા દર્દો પર હળદર સારું કામ કરે છે.
* હળદર સોજા ઉપર પણ મુખ્ય કામ આપે છે.
|| 63. સુખડ :-
* મધ્યમ કદનું સદા હરિત વૃક્ષ પાનખર ભેજવાળા જંગલોમાં જોવા મળે છે અને તેનું થડ કાળું હોય છે.
* જાંબલી રંગના ફૂલ તથા જાંબલી રંગના ફળ થાય છે.
* તેનું વૃક્ષ પંદર વર્ષે પરિપક્વ થાય છે.
* ચાલીસ વર્ષનું ચંદન ઉત્તમ માનવામાં આવે છે.
* પેશાબની કોથળી માં સોજો દુખાવો વગેરેમાં ખૂબ જ ઉપયોગી છે.
|| 64. સાટોડી વેલો :-
* સાટોડી વેલો મુખ્યત્વે મૂત્ર વિરેચક અને સોજાના રોગોમાં ઉપયોગી છે.
|| 65. સીતાફળ :-
* સીતાફળ પૌષ્ટિક અને પિત્તનાશક છે.
* માથામાં જૂ તથા લીખો મારવા માટે સીતાફળના બી નો ઉપયોગ થાય છે.
|| 66. બારમાસી :-
* પાન અને ફૂલનો રસ કેન્સર ની દવા તરીકે વપરાય છે.
* ફુલ વાળી ચા પીવાથી બ્લડપ્રેશર અને બેચેની અડધી મીનીટમાં દુર થાય છે.
|| 67. બોરડી :-
* વીંછી કરડે ત્યાં તેના ઉપર બોરડી તથા ઉમરાળાના પાનની લુગદી લગાડવાથી રાહત થાય છે.
|| 68. બહેડો :-
* બહેડા ના ઝાડ ઘણા ઊંચા અને મોટા થાય છે અને તે જંગલોમાં જોવા મળે છે.
* જેના ઝાડ પરના ગોળ ફળને બહેડા કહે છે.
* જે પાકીને ઝાડ નીચે ઢગલાબંધ એકઠા થાય છે.
* શરીરની બળતરા પર તેના ઠળિયા ની અંદર ની બીજ વાટીને લેપ કરવાથી મટે છે.
* ચકામાં ઊપડે તે પહેલાં બીજ ઘસીને ચોપડવાથી આરામ થાય છે.
* ત્રિફળા = હરડે + બહેડા + આમળા
|| 69. બોરસલી :-
* બોરસલી એ એક પ્રકારનું વૃક્ષ છે.
* બોરસલી નો સારામાં સારો ઉપયોગ દાતણ તરીકે થાય છે.
* બોરસલીનું દાંતણ કરવાથી દાંત મજબૂત અને વજ્ર જેવા બને છે.
|| 70. ભોયરિંગણી :-
* ભોંયરીંગણી એ લક્ષ્મણા તરીકે પણ ઓળખાય છે.
* આ વનસ્પતિનો છોડ જમીન પર ફેલાતો બહુવર્ષાયુ છોડ છે.
* આ છોડના પાન લાંબા, કાંટાવાળા અને લીલા રંગના હોય છે.
* તેના પરના ફૂલ જાંબલી રંગના હોય છે.
* પશ્ચિમ અને ઉત્તર ભારતમાં સૂકા સ્થાનો પર વધારે જોવા મળે છે.
* દશમૂળ માં વપરાતી 10 વનસ્પતિઓમાંથી આ એક છે.
* દશમૂળ વાયુના રોગો તથા શક્તિ મેળવવામાં કામ આવે છે.
|| 71. બીયો :-
* બીયો ના લાકડા ને પાણીમાં પલાળી પીવાથી મધુપ્રમેહમાં (ડાયાબીટિસમાં) રાહત રહે છે.
|| 72. ભિલામો :-
* ધોબી તેના કપડાં પર નિશાન કરવા માટે ભીલામો નો ઉપયોગ કરે છે.
* તેનો ડાઘ કપડાં પરથી જતો નથી.
|| 73. ભાંગરો :-
* ભાંગરો એક વર્ષીય છોડ છે.
* મુખ્યત્વે વાળના પોષણ માટે તથા વાળની વૃદ્ધી માટે ઉપયોગમાં લેવાય છે.
|| 74. નાગરવેલ :-
* નાગરવેલના પાનનો ઉપયોગ ખાવામાં થાય છે.
* તેનાથી પાચનક્રિયાને લાભ થાય છે.
|| 75. પારીજાતક :-
* પારિજાતક બગીચા તથા ઘર આંગણે વધારે પ્રમાણમાં જોવા મળે છે.
* તે એક પાનખર અને સુંદર વૃક્ષ છે.
* તેના ફૂલમાંથી કેસરી કલરની ડાય બને છે.
* પારિજાતના પાન ખરબચડા હોય છે.
* પારિજાતક પર શ્રાવણથી આસો માસમાં ફૂલ બેસે છે.
* તેના ફૂલ સફેદ કેસરી કલર ના હોય છે.
* ફૂલ ઘણા જ સુવાસિત હોય છે.
* તેના ફૂલ રાત્રે જ ખીલે છે.
* ધાધર પર પારિજાતક ના પાનનો લેપ કરવાથી મટે છે.
|| 76. પીપળો :-
* ભારત દેશમાં સર્વત્ર જોવા મળે છે.
* વડના ઝાડની જેમ તેનો ઘણો મોટો વિસ્તાર હોય છે.
* તે જ ઠંડક આપનાર હોય છે.
* અનેક ગુણોવાળું આ ઝાડ ભારતમાં ઘણું પવિત્ર મનાય છે.
* પીપળાના ઝાડ ઉપર લાખ ઉગે છે.
* તે દવાઓમાં ઉપયોગમાં આવે છે. પીપળો એક પવિત્ર વૃક્ષ છે.
* ખસ, ફોલ્લા વગેરે ચામડી પર તેની છાલને પાણીમાં ઘસી ચોપડવાથી મટે છે.
* મુખપાક માં પીપળા નો ઉપયોગ થાય છે.
|| 77. પીલુ :-
* પીલુ એક પ્રકારનું વૃક્ષ છે.
* પીલુ ના પાન નો રસ સ્કર્વી રોગના ઉપચારમાં અને તેનું તેલ સંધિવાના માલિશ કરવા માટે ઉપયોગી છે.
|| 78. ચણોઠી :-
* ચણોઠી એક પાનખર વેલ છે.
* જાડી ઝાંખરામાં વાડ ઉપર દરેક જગ્યાએ જોવા મળે છે.
* પર્ણ આઠથી દસ જોડીમાં આમલી જેવા લંબગોળ હોય છે.
* સફેદ, કાળા કે લાલ રંગનાં બીજ કે જેનું એકસરખું વજન 1 ગ્રામ જેટલું હોય છે એટલે કે રતીભર વજન જેટલું હોય છે.
* ચણોઠી ના પાન વાટીને મધ સાથે સોજાવાળા ભાગ ઉપર લગાડવાથી સોજો મટે છે.
* સફેદ ચણોઠી થી ધી મા ઝેર તરીકે ઉલટી કરાવવા તથા પાનનો રસ ઝાડા બંધ કરવાની દવા માં કામ આવે છે.
* ચણોઠી ના પાન રોચક શક્તિવર્ધક છે.
|| 79. ચારોડી :-
* ચારોડી નું ઝાડ થાય છે.
* તે ખાવામાં સ્વાદિષ્ટ અને બુદ્ધિપૂર્વક છે.
* ચારોડી નું તેલ બદામના તેલ જેવું બુદ્ધિવર્ધક છે
|| 80. ચિત્રક :-
* ચિત્રક એક વર્ષાયુ છોડ છે.
* મૂળનો રસ ચામડીના રોગોમાં ઉપયોગી છે.
* પાન શક્તિવર્ધક અને સ્વાસ્થ્ય ઉત્તેજક છે.
|| 81. જામફળ :-
* જામફળના વૃક્ષ થાય છે.
* ભાંગના નશામાં જામફળ ખવડાવવાથી તેનો નશો ઊતરે છે.
* હરસ મસાના દર્દીને પાકા જામફળના નાગકેસર નું ચૂર્ણ મેળવી આખી રાત ચાંદની માં રાખી સવારે ખવડાવવાથી મટે છે.
|| 82. જેઠીમધ :-
* જેઠીમધ નો છોડ થાય છે.
* તે ભારતના ઘણી જગ્યાએ જોવા મળે છે.
* તેના પાન મીંઢી આવળનાં પાન જેવા હોય છે.
* આ છોડના મૂળને જેઠીમધ કહેવામાં આવે છે.
* તેનો સ્વાદ ગળ્યો હોય છે.
* તરસને શાંત કરનાર હોય છે.
* જેઠીમધનું ચૂર્ણ, વાંસ, કપૂર, લીંડીપીપર, મધ સાથે ચાટવાથી ફાયદો થાય છે.
* જેઠીમધ નું લાકડું મોમાં રાખી ચૂસવાથી ખાંસી મટે છે.
* રક્તસ્રાવમાં ખૂબ જ ઉપયોગી છે.
* તે ખરેખર મૂળ નહીં પરંતુ જમીનની અંદર વિકાસ પામતાં પ્રકાંડ હોય છે.
|| 83. જાસુદ :-
* જાસૂદ એ ગર્ભ સ્ત્રાવ વર્ધક છે.
* આ ઉપરાંત કામોતેજક, પીડાકારક અને જનન અવયવ અવરોધક છે.
* કફ અને તાવમાં ઉપયોગી છે.
|| 84. જાંબુ :-
* મુખ્યત્વે ડાયાબિટીસ રોગમાં જાંબુ ના બીજ પૂર્ણ ઉપયોગમાં લેવામાં આવે છે.
|| 85. ટેટુ :-
* તાવ, આંતરડાના કૃમિ તથા ઊલટી મટાડવામાં ઉપયોગી છે.
* મરડો, અતિસાર ઝાડામાં અકસીર દવા તરીકે ઉપયોગી છે.
|| 86. કાંચકા :-
* કાચકા એક વેલા જેવો છોડ થાય છે.
* પેટના રોગો તથા તાવમાં કાચકા ઉપયોગી છે.
|| 87. કાજુ :-
* કાજુ ના ઝાડ ડુંગરાળ પ્રદેશમાં તેમજ જંગલોમાં થાય છે.
* આફ્રિકા અને દક્ષિણ ભારતમાંથી પુષ્કળ પ્રમાણમાં થાય છે.
* કાજુની ભારતમાંથી નિકાસ કરવામાં આવે છે.
* એનું ફળ ખૂબ જ ઉપયોગી છે.
* કાજુ બળ આપનાર રુચિકર, બુદ્ધિવર્ધક છે.
* કાજુ ના પાન લાંબા જાડા ચળકાટ ધરાવતા હોય છે.
* રંગબેરંગી ફળ સ્વાદિષ્ટ હોય છે અને તે ખાઈ શકાય છે.
|| 88. કાળી જીરી :-
* લાંબો સીધો કોમળ વાળો છોડ પર જમીન માં ઉગે છે.
* કાળી જીરી ના બીજ કૃમિનાશક છે.
* ડાયાબિટીસના દર્દીઓ માટે ખૂબ જ ઉપયોગી છે.
* પાન ના કિનારે દાંતા અને આધાર ભાગ સાંભળતો હોય છે.
* તે એક વર્ષાયુ છોડ છે.
* ફૂલ ગુલાબી રંગના ગુચ્છામાં હોય છે.
|| 89. કેળ :-
* કેળ એક વર્ષાયુ છોડ છે.
* તેનું થડ અનેક પર્ણોના દંડથી બને છે.
* પ્રદર અને ધાતુ વિકાસમાં ઘી સાથે ઉપયોગી છે.
|| 90. કેસુડો ખાખરો :-
* કેસૂડાના વૃક્ષો થાય છે.
* ગુજરાતના વનો માં સર્વત્ર જોવા મળે છે.
* ફેબ્રુઆરી-માર્ચમાં નારંગી અથવા લાલ રંગના ફૂલ ના ગુચ્છા આવે છે.
* ચામડીના રોગમાં તેનો વિશેષ ઉપયોગ થાય છે તથા આંતરડાના કૃમિ માટે ખૂબ જ ઉપયોગી છે.
* તેના બીજ લીમડાના રસમાં પીસીને વડવાળી ચામડી પર લગાવવામાં આવે છે.
* કેસુડાના બીજમાં કૃમિનાશક ગુણ જોવા મળે છે.
|| 91. કોકમ :-
* કોકમ એક વૃક્ષ થાય છે.
* તેના ફળ માંથી નીકળતું તેલ માલિશ માટે ઉપયોગી છે.
* સૌંદર્ય પ્રસાધન બનાવવા માટે તેના તેલનો ઉપયોગ થાય છે.
* રાજપીપળાના વનસ્પતિ ઉદ્યાન માં કોકમના વૃક્ષો જોવા મળે છે.
|| 92. કૌંચા :-
* કૌંચા ધાતુપુષ્ટિ માટે ઉપયોગી છે.
* શક્તિવર્ધક અને વીર્યવર્ધક છે.
* ભૈરવસિંગ તરીકે કૌંચા ઓળખાય છે.
* કેલીયા નામના વાંદરા તે ખૂબ જ ખાય છે.
|| 93. કરંજ :-
* કરંજ એક વૃક્ષ થાય છે.
* તેના બીજમાંથી તેલ નીકળે છે જે સંધિવા અને ચામડીના રોગોમાં વપરાય છે.
* સાબુ ઉદ્યોગમાં પણ કરંજ નો ઉપયોગ થાય છે અને તેનુ દાતણ પણ ઉપયોગી છે.
|| 94. લીલું કરિયાતું :-
* આનો છોડ ચોમાસામાં અને શિયાળામાં થાય છે.
* વર્ષાયુ ઝાડ, ચોરસ, પાન અતિ લાંબા, જામલી અને સફેદ નાના ભૂલ થાય છે.
* કરિયાતું આયુર્વેદિક મુજબ ઔષધિય મહત્ત્વ ખૂબ જ છે.
* આ છોડ ભારત તથા શ્રીલંકાનો મૂળ નિવાસી છે તથા દક્ષિણ એશિયામાં વ્યાપક રૂપમાં આ વનસ્પતિની ખેતી કરવામાં આવે છે.
* પાણીમાં ઉકાળો બનાવી તાવમાં ઉપયોગ માં લેવામાં આવે છે.
* ડાયાબિટીસના દર્દી માટે તે અસરકારક છે.
* અતિ કડવું પણ દવા તરીકે અમૃત છે.
|| 95. કરમદા :-
* કરમદા ને એક ગીચ ઝાડી આકારમાં ફેલાતી વનસ્પતિ છે.
* કરમદા નો ઉપયોગ શાક તથા અથાણું બનાવવામાં કરવામાં આવે છે.
* આ વનસ્પતિ ભારત દેશમાં રાજસ્થાન, ગુજરાત, ઉત્તર પ્રદેશ, હિમાલયના વિસ્તાર ક્ષેત્રમાં જોવા મળે છે.
* આ ઉપરાંત નેપાળ તથા અફઘાનિસ્તાનમાં પણ જોવા મળે છે.
* તેની ઉપર ફૂલ બેસવાનું માર્ચ મહિનામાં શરૂ થાય છે અને જુલાઇથી સપ્ટેમ્બર મહિના વચ્ચે ફળ પાકી જાય છે.
|| 96. કડાયો :-
* કડાયો નું વૃક્ષ થાય છે.
* તેનું ગુંદર કપડાંના રંગ કામમાં ઉપયોગી છે.
* દવાઓ બનાવવામાં પણ ઉપયોગી છે
|| 97. ઉમરડો :-
* ઉમરડો નું ઝાડ થાય છે.
* જકડાયેલા અંગ પર ઉમરડો નું દૂધ ચોપડવાથી તે મટે છે
|| 98. ઇન્દ્રજવ :-
* ઇન્દ્રજવ છ થી આઠ ફૂટનું પાનખર જંગલી ઝાડ છે.
* તેના પાન બદામ ના પાન જેવાં હોય છે.
* ઇન્દ્રજવના ફૂલનું શાક કરવામાં આવે છે.
* ઇન્દ્રજવ ની સીંગો લાંબી હોય છે.
* ઇન્દ્રજવ ઘણા કડવા હોય છે.
* પથરી પર ઇન્દ્રજવ ની છાલ દહીમાં ઘસી પિવડાવવાથી ફાયદો થાય છે.
* ઇન્દ્રજવ નો વધારે ઉપયોગ ઝાડા થતા હોય ત્યારે થાય છે.
* મરડા ની દવા માં ઇન્દ્રજવ વપરાય છે
|| 99. એરંડો :-
* દિવેલા ઝાડો સાફ લાવવા માટે ઉપયોગી છે.
* અનાજને દિવેલથી મેળવી રાખવાથી બગડતું નથી
|| 100. અરણી :-
* અરણી નો છોડ થાય છે.
* ગર્ભાશય પર અરણી મહત્વનો પ્રભાવ પાડે છે.
* ગર્ભપાત અટકાવવા માટે ઉપયોગી છે.
0 Comments